โครงการลดความเสี่ยงจากการถูกสุนัขกัด
(National Dog Bite Prevention Project)

หลักการ และเหตุผล
     ตามที่กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุขได้ร่วมมือกับกรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ดำเนินการควบคุมโรคพิษสุนัขบ้า เพื่อไม่ให้มีผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้าในประเทศไทย แม้ว่าจำนวนผู้เสียชีวิตจะลดลงมาได้ระดับหนึ่ง คือในปี 2544 มีผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้า 37 ราย แต่จำนวนผู้ถูกสุนัขบ้า หรือสงสัยว่าบ้ากัดกลับเพิ่มขึ้นทุกปี ในปี 2544 มีรายงานผู้ถูกสุนัขกัดแล้วมารับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า เฉพาะรายงานจากหน่วยงานของกระทรวงสาธารณสุขกว่า 350,000 ราย (ไม่รวม กทม. ทบวงมหาวิทยาลัย และโรงพยาบาลเอกชนอื่น ๆ) ทำให้เกิดความสูญเสียทางเศรษฐกิจเป็นมูลค่ากว่า 700 ล้านบาท

     ทั้งนี้ ยังมีผู้ถูกสุนัขกัดที่แท้จริงในแต่ละปีที่ไม่ได้รายงานอีกเป็นจำนวนมาก ซึ่งผู้ถูกสุนัขกัดส่วนใหญ่เป็นเด็กอายุ 5-9 ปี รองลงมาเป็นเด็กเล็กต่ำกว่า 4 ปี และเด็กอายุ 10-14 ปี  บางส่วนผู้ถูกทำร้ายเป็นผู้สูงอายุ  สุนัขที่กัดคนมีที่ทั้งสุนัขมีเจ้าของ และสุนัขไม่มีเจ้าของ  ถ้าพิจารณาความเสียหายทั้งแง่มุมทางเศรษฐกิจและสาธารณสุขแล้วนับว่าปัญหาคนถูกสุนัขกัด หรือสุนัขกัดคนเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญอันดับต้น ๆ ของประเทศ

     จำนวนผู้บาดเจ็บจากการถูกสุนัขกัด  หรือชนมีทั้งบาดแผลเล็กน้อยไปจนถึงบาดแผลฉกรรจ์เป็นแผลลึก  และอยู่ในตำแหน่งอันตราย จึงสมควรที่จะได้มีการรณรงค์ลดจำนวนคนที่บาดเจ็บจากสุนัขโดยประชาสัมพันธ์ให้เจ้าของสุนัขเลี้ยงสุนัขอย่างถูกต้อง และมีความรับผิดชอบมากขึ้น รวมทั้งครู หรือผู้ปกครองเด็ก สอนและดูแลเด็กให้ระมัดระวังในการเล่นกับสุนัข   หากเจ้าของสุนัขและผู้ที่เกี่ยวข้องให้ความสำคัญในการแก้ไขปัญหาด้วยแล้วจะมีส่วนช่วยในการทำให้อุบัติการณ์คนถูกสุนัขกัดน้อยลง ส่งผลให้ลดค่าใช้จ่ายต่าง ๆในการรักษาพยาบาลลงอย่างมาก รวมทั้งลดความเสี่ยงจากโรคพิษสุนัขบ้า และค่าวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าลงด้วยในการนี้ กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์จึงได้ร่วมมือกับคณะสัตวแพทย์ศาสตร์  มหาวิทยาลัยมหิดลจึงได้จัดทำโครงการลดความเสี่ยงจากการถูกสุนัขกัด

• เพื่อสร้างจิตสำนึกให้เจ้าของสุนัขมีความรับผิดชอบต่อสุนัขของตน ระมัดระวังไม่ให้สุนัขไปกัดคนอื่น
• เพื่อสร้างความตื่นตัว และกระตุ้นผู้ปกครองให้ดูแลบุตรหลานให้ระมัดระวังในการเข้าใกล้ หรือเล่นกับสุนัข

• ลดอุบัติการณ์ผู้ได้รับบาดเจ็บจากสุนัข

• เจ้าของผู้เลี้ยงสุนัข
• ผู้อุปการะสุนัขจรจัด
• ผู้ปกครองเด็ก
• เด็กอายุ 5 - 9 ปี

• สร้างความเข้าใจโครงการให้แก่เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ปศุสัตว์
• ปลุกจิตสำนึกประชาชน เรื่อง ความรับผิดชอบสุนัขที่เลี้ยง การดูแลเด็ก

• รณรงค์หลีกเลี่ยงการถูกสุนัขกัด (dog bite Avoidance) ในกลุ่มเป้าหมายหลัก คือ เด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษาตอนต้น, เด็กอนุบาล และผู้สูงอายุ
• ประชาสัมพันธ์การปฏิบัติตนเมื่อถูกสุนัขกัด (Dog bite safety)
• รณรงค์ให้เจ้าของสุนัขเลี้ยงสุนัขอย่างถูกต้อง และรับผิดชอบ รวมทั้งรู้วิธีปฏิบัติหากสุนัขของตนไปกัดผู้อื่น
• รณรงค์คุ้มครองสิทธิของคนที่ถูกสุนัขทำร้าย
• รณรงค์ลดความเสี่ยงจากสุนัขจรจัด โดยการทำหมัน ฉีดยาคุมกำเนิด ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า และหาบ้านใหม่ให้คนเอาสุนัขไปเลี้ยง พร้อมทั้งไม่
  นำสุนัขไปปล่อย
• ให้ความรู้ด้านกฏหมายที่เกี่ยวข้องแก่ประชาชน

• ประเมินผลโครงการฯ

• ประชุมชี้แจงโครงการฯแก่เจ้าหน้าที่สาธารณสุข และปศุสัตว์
• ประชาสัมพันธ์โครงการฯ เช่น การจัดประกวดภาพวาด หัวข้อ "เด็กกับสุนัข"
• จัดงานวันเปิดตัวโครงการฯ โดยมีกิจกรรมเผยแพร่
  -ทดสอบสุนัขนิสัยดีพร้อมทั้งออกใบรับรอง
  -จัดเวทีการมีส่วนร่วมของชุมชน
  -มีการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ส่งเสริมการเลี้ยงสุนัขนิสัยดี

• อบรมผู้ที่เกี่ยวข้องกับเด็ก และผู้สูงอายุ เช่น ครูชั้นประถมศึกษาตอนต้น ครูอนุบาล ผู้ปกครองเด็ก ผู้อุปการะผู้สูงอายุ
• จัดทำโปสเตอร์ เกี่ยวกับหน้าที่ของเจ้าของสุนัข และสิทธิของคนถูกสุนัขกัด
• เผยแพร่ความรู้ทาง วิทยุ โทรทัศน์ รวมทั้งจัดประกวดบทความ คำขวัญ หรืออื่น ๆ ตามความเหมาะสม
• ทดสอบสุนัขนิสัยดี พร้อมทั้งออกใบรับรองสุนัขนิสัยดีที่ผ่านการทดสอบคัดเลือกใน 8 ด่าน
• ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า ยาคุมกำเนิด ทำหมันสุนัขไม่มีเจ้าของฟรี
• ฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า สุนัขมีเจ้าของราคาถูก
• ให้ข่าวเผยแพร่เชิญชวนให้ทุกคนรณรงค์ดูแลสุนัข และเด็กให้ปลอดภัยจากการถูกสุนัขกัด รวมทั้งจัดแถลงผลงานเป็นระยะ ๆ 
• จัดสัปดาห์รณรงค์ปีละครั้ง

• รวบรวมผลงาน ประเมินผล

• ระยะที่ 1จังหวัดนนทบุรี
• ระยะที่ 2ขยายผลให้ครอบคลุมพื้นที่ทั่วประเทศ (ปรับขยายตามความเหมาะสม)
• ระยะที่ 3ประเมินผล

• จำนวนผู้เสียชีวิตด้วยโรคพิษสุนัขบ้าลดลง
• ลดความสูญเสียทางเศรษฐกิจจากการบาดเจ็บจากสุนัขทั้งทางตรง และทางอ้อม
• กระตุ้นให้สังคมสนใจในการลดจำนวนสุนัขที่ไม่มีคนรับผิดชอบ

• กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข
• กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
• คณะสัตวแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
• สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข

• สำนักงานควบคุมโรคติดต่อเขต
• สำนักงานปศุสัตว์เขต
• สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด
• สำนักงานปศุสัตว์จังหวัด

• สถานเสาวภา สภากาชาดไทย
• สมาคมสัตวแพทย์ผู้ประกอบการบำบัดโรคสัตว์
• สัตวแพทย์สมาคมแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์
• องค์กรปกครองท้องถิ่น
• องค์กรเอกชนที่เกี่ยวข้อง และสนใจที่จะร่วมดำเนินการ